| Lección 15 |
|
VERBOS En la lección anterior hemos estudiado los que se forman con participios activos, que constituyen lo que se llama la "voz activa". Veremos ahora los que se forman con participios pasivos, que constituyen la "voz pasiva". La VOZ PASIVA se forma con el verbo auxiliar ESTI y el participio pasivo del verbo principal, cuyas terminaciones son:
Al sujeto en voz pasiva se lo llama sujeto "paciente", porque "sufre" o recibe pasivamente la acción indicada por el verbo. El agente de la acción va precedido por la preposición DE (por, de). Usando los mismos ejemplos de la lección anterior (Ver dibujos) tenemos:
Si el sujeto está en plural, el participio concuerda con él. Ejemplos: La fenestroj estas fermataj de María (Las ventanas son cerradas por María). La leteroj estas sendotaj (Las cartas están por ser enviadas). Una oración en voz activa puede ser pasada a la voz pasiva, y viceversa. Al pasar de la voz activa a la pasiva, el sujeto de la oración se transforma en agente (va precedido por la preposición DE), en tanto que el objeto directo de la voz activa se transforma en el sujeto (paciente) de la voz pasiva. Ejemplo: Voz activa: Ludoviko estas skribanta leteron (Luis está escribiendo una carta). Voz pasiva: Letero estas skribata de Ludoviko (Una carta es escrita por Luis). Los participios pasivos pueden también cumplir funciones de adjetivo, sustantivo o adverbio.
Presente: -ata Domo konstruata (una casa en construcción, que se está construyendo) Pasado: -ita La perdita tempo (el tiempo perdido, que se perdió) Futuro: -ota Luota ĉambro (una habitación en alquiler, que será alquilada) Ejemplos de sustantivos Presente: -ato La amato (el amado) Pasado: -ito La kondamnito (el condenado) (que lo ha sido) Futuro: -oto La ekzamenoto (el examinando) ( que será examinado) Ejemplos de adverbio Presente: -ate Amate, oni ĝojas (siendo amado, uno goza) Futuro: -ote Punote, li ne ŝercis (habiendo de ser castigado, el no bromeaba) NOTA: No trate de memorizar todo lo relativo a los tiempos compuestos. Algunos son de uso poco frecuente, y los importantes se aprenderán con la lectura asidua y la práctica. EL SUFIJO � UJ: Indica el continente o recipiente
EL SUFIJO � ING: Señala el objeto que contiene parcialmente a otro; vaina.
Ĉu Enriko fumas cigaredojn?. Jes, sed li uzas cigaredingon. Kion faris la konkeranto?. Li eltiris la glavon el la glavingo. Mi vidas strangajn aĵoj sur la tabloj de tiu luksa restoracio, ĉu ne?. Jes, ili estas kandelingoj. Eltiraĵo el amletero al Liza "karulino, mi amegas vin. Mi venos al vi eĉ tra fajro kaj akvo. Nenio povos min haltigi. P.S. : Ni renkontiĝu hodiaŭ vespere, se ne pluvos". (El "Juna Amiko") EL SUFIJO � UM: Se usa para formar palabras cuya relación con la raíz es imprecisa, y que no pueden expresarse con otro sufijo. Las palabras con este sufijo son en número limitado.
(Las palabras marcadas con una señal (�) son de uso muy frecuente)
La vetero estas malvarmega. Mi ne havas surtuton. Mi malvarmumos. La sinjorinoj iris butikumi. La plandumoj kaj kalkanumoj de liaj ŝuoj estas eluzitaj (gastados). La kolumo de ĉi tiu ĉemizo estas tro granda por mi. Mi aĉetos alian ĉemizon kun malpli granda kolumo. En Afriko la vetero estas tre varma. Estas necesaj multaj ventumiloj. Butikumante Eva: - Ĉu vi vidis la vitrinojn de la butiko "Gianna"?. Estas modernaj vestoj, jupoj (faldas) kaj minijupoj el kotono (algodón), puloveroj el lano, bluzoj el silko (seda), ŝtrumpoj el nilono (nylon), belaj ŝuoj, ktp. Mi iros nun por aĉeti veston. (vitrino = montrofenestro = vidriera, escaparate). Diana: - Atendu dum minuto. Mi tuj (en seguida) estos preta (lista) kaj akompanos vin. EL SUFIJO � ESTR: Indica al jefe, principal o superior.
La urbestro de mia urbo estas S � ro Alvarez. La estraro de la firmo (las autoridades de la firma comercial). La estraro de la kongreso. Hodiaŭ la estro de la registaro ne akceptas intervjuojn (entrevistas).
Du avaruloj (araba anekdoto) Avarulo el Kufa aŭdis, ke en Basora vivas ankoraŭ pli granda avarulo, de kiu li povus lerni. Li vojaĝis tien kaj sin prezentis kiel komencanton en la arto de avareco, kiu volas lerni de tiu fama majstro. "Bonvenon!" diris la avarulo el Basora, "ni tuj iru al la vendo � placo por aĉeti". Ili iris al bakisto: "Ĉu vi havas bonan panon?". "Je via servo, sinjoro, freŝan kaj molan kiel butero". "Vi aŭdas", diris la Basora � ano al la Kufa � ano, "ke butero estas pli bona ol pano, do, ni estos pli prudentaj, se ni preferus buteron". Ili iris al butikisto kaj demandis, ĉu li havas bonan buteron. "Je via servo, freŝan buteron Ĝi estas bongusta kiel la plej delikata olivoleo". "Vi aŭdas", diris la gastiganto al sia gasto, "ke oni komparas la plej bonan buteron kun oleo, kiu sekve devas esti multe pli bonkvalita". Nun ili iris al la oleo - vendisto: "Ĉu vi havas bonan oleon?". "La plej bonan, klaran kaj diafanan kiel akvo". "Ho, ho", diris la avarulo el Basora al tiu el Kufa, "akvo, do, estas la plej bona manĝo. Hejme mi havas tinon tutplena, per kiu mi lukse vin volas regali!". Kaj, vere, li prezentis al sia gasto nenion alian krom akvo, ĉar ĝi estas pli bona ol oleo, pli bona ol butero kaj pli bona ol pano. "Dankon al Alaho", diris la avarulo el Kufa, "mi ne vane faris mian vojaĝon, sed mi lernis ion utilan". "El Esperanto es la mejor solución de la idea de Lengua internacional". Albert Einstein. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||